اعمال مختص شب بیست و یکم

این شب، فضیلتش از شب نوزدهم بیشتر است.

در روایات درباره غسل و احیا و تلاش در عبادت در این شب و شب بیست و سوم تأکید شده و آمده است که شب قدر در میان یکى از این دو شب است. و در چند روایت وقتى که از معصوم علیه‌السلام خواستند تا معیّن کنند که شب قدر، در میان کدام یک از این دو شب است، معیّن نکردند، بلکه فرمودند: ما اَیْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فیما تَطْلُبُ (احیاى هر دو شب براى آنچه مى‌خواهى مشکل نیست.)

1ـ دعایى است که در «مصباح المتهجّد» و «کافى» نقل شده است که در شب بیست و یکم خوانده مى‌شود:

یا مُولِجَ اللَّیْلِ فِى النَّهارِ، وَمُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّیْلِ، وَمُخْرِجَ الْحَىِّ مِنَ

(اى فروبرنده شب در روز و اى فروبرنده روزدر شب و اى بیرون آورنده زنده از)

الْمَیِّتِ، وَمُخْرِجَ الْمَیِّتِ مِنَ الْحَىِّ، یا رازِقَ مَنْ یَشآءُ بِغَیْرِ حِساب، یا اَللهُ

(مرده و بیرون آورنده مرده از زنده‌اى روزى دهنده هرکه را خواهى بى حساب اى خدا،)

یا رَحْمـنُ، یا اَللهُ یا رَحیمُ، یا اَللهُ یا اَللهُ یا اَللهُ، لَکَ الاسْمآءُ الْحُسْنى،

(اى بخشاینده، اى خدا اى مهربان اى خدا اى خدا... از آن توست نامهاى نیکو)

وَالاْمْثالُ الْعُلْیا، وَالْکِبْرِیآءُ وَالاْلاءُ، اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ

(و نمونه‌هاى والا و بزرگى و نعمتها از تو خواهم درود فرستى بر محمّد و آل)

مُحَمَّد، وَ اَنْ تَجْعَلَ اسْمى فى هذِهِ اللَّیْلَةِ فِى السُّعَدآءِ، وَ رُوحى مَعَ

(محمّد و نام مرا در این شب در زمره سعادتمندان قرار دهى و روحم را با)

الشُّهَدآءِ، وَاِحْسانى فى عِلِّیّینَ، وَاِسآئَتى مَغْفُورَةً، وَاَنْ تَهَبَ لى یَقیناً

(شهدا مقرون سازى و احسان و نیکوکاریم را در بلندترین درجه بهشت و گناهانم را آمرزیده کنى و به من یقینى عطا کنى که)

تُباشِرُ بِهِ قَلْبى، وَاِیماناً یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنّى، وَتُرْضِیَنى بِما قَسَمْتَ لى،

(همیشه با دلم همراه باشد و ایمانى به من بدهى که شک و تردید را از من دور سازد و بدانچه روزیم کرده‌اى خشنودم سازى)

وَ آتِنا فِى الدُّنْیا حَسَنَةً، وَ فِى الاْخِرَةِ حَسَنَةً، وَ قِنا عَذابَ النّارِ الْحَریقِ،

(و بدهى به من در دنیا نعمت نیک و در آخرت نعمت نیک و نگهدارى ما را از عذاب آتش سوزان)

وَ ارْزُقْنى فیها ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ، وَ الرَّغْبَةَ اِلَیْکَ وَ الاْنابَةَ، وَ التَّوْفیقَ لِما

(و روزیم کنى در این شب ذکر خود و سپاسگزاریت و اشتیاق و بازگشت بسویت و توفیق براى انجام آنچه را)

وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ

(موفق داشتى بدان محمّدو آل محمّد را که بر او و بر ایشان سلام باد.)

2ـ مرحوم «شیخ کفعمى» از «سیّد بن باقى» نقل کرده است که در شب بیست و یکم مى‌خوانى:

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد، وَاقْسِمْ لى حِلْماً یَسُدُّ عَنّى بابَ

(خدایا درود فرست برمحمّد و آل محمّد و چنان بردباریى بهره‌ام کن که ببندد بر من دَرِ)

الْجَهْلِ، وَهُدىً تَمُنُّ بِهِ عَلَىَّ مِنْ کُلِّ ضَلالَة، وَغِنىً تَسُدُّ بِهِ عَنّى بابَ کُلِّ

(نادانى را و هدایتى به من ده که بر من منّت نهد از رهانیدن از هر گمراهى و بى نیازیى به من بده که درهاى انواع فقر را به تمامى بر من ببندد)

فَقْر، وَقُوَّةً تَرُدُّ بِها عَنّى کُلَّ ضَعْف، وَعِزّاً تُکْرِمُنى بِهِ عَنْ کُلِّ ذِلَّة، وَرِفْعَةً

(و نیرویى به من ده که هرگونه سستى را از من باز گرداند و عزتى که از هر خوارى مرا گرامى دارى و رفعت مقامى)

تَرْفَعُنى بِها عَنْ کُلِّ ضَعَة، وَاَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنّى کُلَّ خَوْف، وَعافِیَةً تَسْتُرُنى

(که بدان وسیله مرا از هر پستى بلند کنى و امنیّتى که بوسیله آن هر ترسى را از من دور کنى و تندرستى که بدان وسیله)

بِها مِنْ کُلِّ بَلاء، وَعِلْماً تَفْتَحُ لى بِهِ کُلَّ یَقین، وَیَقیناً تُذْهِبُ بِهِ عَنّى کُلَّ

(مرا از هر بلایى بپوشانى و دانشى که به آن هر یقینى را بر من مفتوح گردانى و یقینى که بدان وسیله هر)

شَکٍّ، وَدُعآءً تَبْسُطُ لى بِهِ الاجابَةَ فى هذِهِ اللَّیْلَةِ، وَفى هذِهِ السّاعَةِ

(شک و تردیدى را از من دور سازى و دعایى که اجابتش را بر من بگسترانى در همین امشب و در همین ساعت)

السّاعَةِ السّاعَةِ یا کَریمُ، وَ خَوْفاً تَنْشُرُ لى بِهِ کُلَّ رَحْمَة، وَعِصْمَةً تَحُولُ

(اى بزرگوار و ترسى به من بده که هر رحمتى را بدان وسیله بر من بگسترانى و مرا چنان خودنگهدار کن که همان)

بِها بَیْنى وَ بَیْنَ الذُّنُوبِ، حَتّى اُفْلِحَ بِها بَیْنَ الْمَعْصُومینَ عِنْدَکَ، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.

(حالت میان من و گناهان حائل شود و بدان وسیله در پیشگاه معصومین (و خود نگهداران) درگاهت رستگار باشم به رحمتت اى مهربانترین مهربانان.)

3ـ به فرموده «شیخ مفید»، در این شب صلوات بسیار فرستد و بر ظالمان و غاصبان حقوق آل محمّد صلى الله علیه وآله و همچنین بر قاتل امیرمؤمنان علیه‌السلام بسیار لعن فرستد و براى خویش و پدر و مادرش و سایر مؤمنان دعا کند.

4ـ دعا براى وجود مبارک امام زمان علیه‌السلام و فرج آن حضرت، یکى دیگر از اعمال این شب است.

در روایتى که «سیّد بن طاووس» از حمّاد بن عثمان نقل کرده مى‌خوانیم: در شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان به محضر امام صادق علیه‌السلام شرفیاب شدم، امام از من پرسید که آیا غسل کرده‌اى؟ گفتم: آرى، امام حصیرى طلبید و مرا نیز به کنارش فرا خواند.

آن حضرت، مشغول نماز شد و من نیز نزدیک آن حضرت نماز مى‌خواندم. وقتى که از نمازها فارغ شدیم، آن حضرت دعا کرد و من آمین گفتم، و این کار ادامه داشت تا صبح طلوع کرد.

امام اذان و اقامه گفتند و برخى از خدمتکاران را فرا خواند و نماز صبح را به امامت آن حضرت بجا آوردیم.

امام صادق علیه‌السلام بعد از نماز، به تسبیح و تقدیس پروردگار پرداخت و بر پیامبر صلى الله علیه وآله درود فرستاد و براى مؤمنان دعا کرد. آنگاه به سجده رفت وساعتى در سجده بود، و در آن مدّت جز صداى نَفَس حضرت چیزى را نمى‌شنیدم، سپس دعایى خواند از جمله در دعایش عرض کرد:

وَ أسْألُکَ بِجَمیعِ ما سَأَلْتُکَ وَ ما لَمْ أَسْأَلْکَ مِنْ عَظیمِ جَلالِکَ، ما لَوْ

(از تو تقاضا مى‌کنم به جمیع آنچه که تو را با آن خواندم و آنچه را نخواندم، از عظیم جلال تو که اگر)

عَلِمْتُهُ لَسَأَلْتُکَ بِهِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ أَهْلِ بَیْتِهِ، وَ أَنْ تَأْذَنَ لِفَرَجِ

(مى‌دانستم تو را با آن خواندم. از تو مى‌خواهم بر محمد و اهل بیتش درود بفرستى و اجازه فرج)

مَنْ بِفَرَجِهِ فَرَجُ أَوْلِیائِکَ وَ أَصْفِیائِکَ مِنْ خَلْقِکَ، وَ بِهِ تُبیدُ الظّالِمینَ

(و ظهور کسى را بدهى که با ظهور او گشایشى در کار اولیاى تو و برگزیدگان از خلقت ظاهر مى‌شود و به وسیله او ظالمان را نابود)

وَ تُهْلِکُهُمْ، عَجِّلْ ذلِکَ یا رَبَّ الْعالَمینَ.

(و هلاک مى‌سازى. اى پروردگار عالمیان، در ظهورش تعجیل فرما.)

پس از آن که امام سر از سجده برداشت، عرض کردم: جانم به فدایت! شما براى فرج کسى دعا کردید که با فرج او گشایشى در کار دوستان و اولیاى الهى حاصل خواهد شد. مگر آن کس شما نیستید؟

امام فرمود: نه! او قائم آل محمّد است!

آنگاه امام صادق علیه‌السلام نشانه‌هاى ظهورش را بیان کرد و در ادامه فرمود: «شب و روز، منتظر ظهور مولایت باش! زیرا خداوند هر روز در شأن و کارى است، و انجام کارى او را از کار دیگر باز نمى‌دارد». (وَ تَوَقَّعْ اَمْرَ صَاحِبِکَ لَیْلَکَ وَ نَهارَکَ، فاِنَّ اللهَ کُلُّ یَوْم هُوَ فی شَأن، لا یَشْغَلُهُ شأنٌ عَنْ شَأن).

نکته: از شب بیست و یکم، دهه آخر ماه رمضان شروع مى‌شود که بسیار پر ارزش و مغتنم است. در هر شب از شب‌هاى این دهه، غسل مستحب است و روایت شده است که رسول خدا صلى الله علیه وآله در هر شب از شب‌هاى دهه آخر ماه رمضان غسل مى‌کرد.

همچنین اعتکاف در مساجد در این دهه مستحب است و فضیلت فراوان دارد و در روایتى از رسول خدا صلى الله علیه وآله اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان برابر دو حج و دو عمره شمرده شده است.

رسول خدا صلى الله علیه وآله در دهه آخر ماه رمضان در مسجد معتکف مى‌شد. بسترش را جمع مى کرد و آماده و مهیّا و با نشاط به شب زنده‌دارى و عبادت مى‌پرداخت.

از همه مؤمنان گرانقدر التماس دعا داریم.